1. Tại sao thiết kế đào tạo lại quan trọng?

| THIẾT KẾ ĐÀO TẠO

Thiết kế đào tạo là quá trình lập kế hoạch, xây dựng và tổ chức các trải nghiệm học tập nhằm giúp người học đạt được mục tiêu cụ thể một cách hiệu quả. Nội dung có thể bao gồm bài giảng trực tuyến, tài liệu học, video, bài kiểm tra, hay các mô-đun tương tác. Thiết kế đào tạo không chỉ tập trung vào kiến thức mà còn chú trọng trải nghiệm người học, cách họ tiếp nhận, ghi nhớ và áp dụng kiến thức trong thực tế.

Khi thiết kế đào tạo được xây dựng trên nền tảng đạo đức vững chắc, nó sẽ trực tiếp đóng góp vào thành công của chương trình học và danh tiếng tổng thể của doanh nghiệp.

Cụ thể, việc ưu tiên đạo đức trong mọi giai đoạn của quá trình thiết kế đào tạo sẽ mang lại những lợi ích quan trọng sau:

➤  Xây dựng lòng tin

Khi người học nhận thấy rằng tổ chức tôn trọng quyền riêng tư và minh bạch trong đánh giá, họ sẽ cảm thấy an tâm và sẵn sàng tương tác nhiều hơn với các bài học. Sự minh bạch ở đây bao gồm việc thông báo rõ ràng về cách dữ liệu học viên được thu thập, lưu trữ và sử dụng, cũng như cách chấm điểm hoặc phản hồi được thực hiện. 

➤  Bảo vệ danh tiếng tổ chức

Việc vi phạm đạo đức trong thiết kế và triển khai đào tạo có thể để lại hậu quả nghiêm trọng cho uy tín và thương hiệu của tổ chức. Trong thời đại số, các trải nghiệm học tập xấu hoặc thiếu minh bạch rất dễ được chia sẻ công khai trên mạng xã hội, diễn đàn hoặc review trực tuyến, ảnh hưởng tiêu cực đến hình ảnh của công ty. Ngược lại, khi tổ chức đảm bảo các khóa học được thiết kế công bằng, an toàn và minh bạch, học viên sẽ đánh giá cao và tin tưởng hơn. 

➤  Tối ưu hóa hiệu quả học tập

Một trong những lợi ích quan trọng của việc áp dụng đạo đức trong thiết kế đào tạo là tăng khả năng tiếp thu và ghi nhớ kiến thức của người học. Khi học viên cảm thấy môi trường học tập công bằng, tôn trọng và an toàn, họ sẽ tập trung hơn, giảm lo lắng hay áp lực không cần thiết. Điều này giúp họ dễ dàng tham gia vào các hoạt động học tập, hoàn thành bài tập và áp dụng kiến thức vào thực tế. 

➤  Pháp lý & tuân thủ

Ở nhiều quốc gia, đặc biệt là châu Âu với GDPR hay Mỹ với các quy định về bảo mật dữ liệu, các tổ chức đào tạo phải đảm bảo việc xử lý thông tin cá nhân của học viên tuân thủ pháp luật. Điều này không chỉ liên quan đến việc lưu trữ dữ liệu an toàn mà còn bao gồm quyền của học viên được truy cập, chỉnh sửa, hoặc xóa dữ liệu cá nhân. Thiết kế đào tạo cần tích hợp các quy trình bảo mật và minh bạch ngay từ đầu, đảm bảo rằng các công cụ, hệ thống LMS hoặc nội dung trực tuyến không vi phạm quyền riêng tư. 

2. Những vấn đề đạo đức thường gặp trong thiết kế đào tạo

Trong bối cảnh chuyển đổi số giáo dục đang diễn ra mạnh mẽ, việc nhận diện và đối phó với các thách thức đạo đức là yếu tố then chốt để đảm bảo tính toàn vẹn của chương trình đào tạo trực tuyến.

Quyền riêng tư và bảo mật dữ liệu người học

Khi thu thập thông tin người học (giới tính, tuổi, điểm, hành vi học…), nhà thiết kế cần đảm bảo dữ liệu được bảo vệ an toàn, tránh để rò rỉ hoặc sử dụng sai mục đích. Nếu kết hợp hệ thống theo dõi tiến độ học hoặc hệ thống LMS, cần minh bạch với người học về việc dữ liệu nào được thu, sử dụng ra sao.

Công bằng và truy cập bình đẳng

Thiết kế đào tạo phải đảm bảo nội dung phù hợp với nhiều đối tượng khác nhau: người học có trình độ, khả năng tiếp cận kỹ thuật, ngôn ngữ hoặc bối cảnh văn hóa khác nhau. Tránh tạo ra “rào cản vô hình”: ví dụ, khóa học chỉ tối ưu cho người dùng máy mạnh, hoặc chỉ học được bằng tiếng Anh, có thể vô tình loại trừ một số nhóm người học.

Trích dẫn nguồn & bản quyền nội dung

Khi sử dụng hình ảnh, video, tài liệu giảng dạy từ bên ngoài hoặc tái sử dụng nội dung, nhà thiết kế cần tôn trọng bản quyền, xin phép hoặc sử dụng tài liệu theo giấy phép hợp lý. Ngoài ra, cần tránh việc “sao chép nội dung” mà không tạo giá trị mới cho người học.

Tác động tâm lý lên người học

Nội dung đào tạo có thể ảnh hưởng lên tâm lý, niềm tin hoặc quyết định của người học đặc biệt nếu khóa học liên quan đến kỹ năng sống, đạo đức hoặc phát triển cá nhân. Nhà thiết kế cần cân nhắc việc đặt các cảnh “nhạy cảm”, cần có trách nhiệm với cách truyền tải thông điệp, đảm bảo không gây nhầm lẫn, sợ hãi hoặc áp lực vô ích lên người học.

3. Làm sao để đảm bảo đạo đức trong thiết kế đào tạo: Các giải pháp và khuyến nghị

4. Tầm quan trọng của đạo đức trong đào tạo trực tuyến tại các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam

Sự phát triển như vũ bão của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và đặc biệt là sau đại dịch Covid-19 đã thúc đẩy hình thức đào tạo trực tuyến trở nên phổ biến và được áp dụng rộng rãi tại Việt Nam. Tuy nhiên, sự thay đổi căn bản trong nhận thức và khả năng ứng dụng các công nghệ hiện đại trong giáo dục cũng đồng thời đặt ra nhiều thách thức về các điều kiện đảm bảo và kiểm soát chất lượng đào tạo theo hình thức này. Một trong những thách thức lớn nhất chính là sự ra đời của ChatGPT và việc ứng dụng mạnh mẽ Trí tuệ Nhân tạo (AI) trong giáo dục, đặc biệt là giáo dục đại học. AI không chỉ hiện diện trong đào tạo mà còn thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học, mô phỏng các thí nghiệm ảo và đổi mới sáng tạo trong nhà trường.

| HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA

➤  Hội thảo quốc gia nhấn mạnh vai trò của đạo đức trong đào tạo trực tuyến

Tại Hội thảo khoa học quốc gia “Đảm bảo chất lượng đào tạo trực tuyến trong các cơ sở giáo dục đại học tại Việt Nam”, do Câu lạc bộ Mạng lưới Bảo đảm Chất lượng Giáo dục Đại học Việt Nam phối hợp với Đại học Thái Nguyên tổ chức, các chuyên gia nhấn mạnh tầm quan trọng của việc gắn đào tạo trực tuyến với chuẩn mực đạo đức và liêm chính trong giảng dạy và nghiên cứu. Đây là giải pháp quan trọng nhằm bảo vệ chất lượng và uy tín của các cơ sở giáo dục trong thời đại AI.

➤  Báo chí ghi nhận rõ nhu cầu cấp thiết về chuẩn mực đạo đức trong e-Learning

Báo chí cũng ghi nhận nhu cầu này, với các bài viết như: “Cần có chuẩn mực đạo đức trong nghiên cứu, đào tạo trực tuyến”, cho thấy đây là mối quan tâm không chỉ nội bộ ngành giáo dục mà còn của toàn xã hội trong bối cảnh e-Learning ngày càng phát triển.

Kết luận

Đạo đức trong thiết kế đào tạo là khía cạnh không thể bỏ qua khi xây dựng khóa học E‑Learning hiện đại. Từ việc bảo vệ dữ liệu người học, đảm bảo công bằng tiếp cận, cho đến minh bạch khi sử dụng AI, nhà thiết kế cần luôn cân nhắc trách nhiệm xã hội không chỉ tạo ra nội dung hấp dẫn mà còn tạo ra giá trị bền vững, đáng tin cậy. Khi “làm đúng” đạo đức, tổ chức không chỉ nâng cao chất lượng đào tạo mà còn xây dựng niềm tin, bảo vệ uy tín và đảm bảo học viên cảm thấy an toàn, được tôn trọng. Trong thời đại số, thiết kế đào tạo có trách nhiệm đạo đức là nền tảng để phát triển E‑Learning thực sự bền vững và có ý nghĩa.